Το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας αποτελεί σημαντικό υγρότοπο της Ανατολικής Αττικής και ένα από τα ελάχιστα ρέματα που διατηρεί νερό όλο τον χρόνο. Η σημασία του για την ορνιθοπανίδα αποδεικνύεται από το γεγονός ότι έχουν καταγραφεί περισσότερα από 100 είδη πουλιών, με την πλειοψηφία να καταγράφεται κατά την περίοδο της μετανάστευσης (άνοιξη/φθινόπωρο) όπου και παρατηρείται μεγάλος αριθμός πουλιών που έχουν άμεση ανάγκη τους υγρότοπους.
Τα είδη αυτά διανύουν πολύ μεγάλες αποστάσεις κατά τη μετανάστευση και χρειάζονται να κάνουν στάσεις για ξεκούραση και ανεφοδιασμό. Η εκβολή του Μεγάλου Ρέματος τους προσφέρει και τα δύο, αφού στα νερά της απαντούν ψάρια, αμφίβια και έντομα.
Η σχέση της πόλης και του Ρέματος υπήρξε πάντοτε στενή. Ήρθαν εποχές που η σχέση τους ήταν αρμονική, ήρθαν όμως και εποχές που η σχέση τους ήταν γεμάτη προβλήματα και δυσκολίες. Πάντοτε, όμως, υπήρχε ένας σεβασμός, ένας φόβος, μια κατανόηση.
Όταν ήρθαν οι πρόσφυγες, το 1923, κάπου εδώ στις όχθες του έστησαν για πρώτη φορά τις σκηνές τους. Εδώ έπλυναν τα ρούχα τους, εδώ έλουσαν τα παιδιά τους.
Τα χρόνια πέρασαν, το έλος που υπήρχε κάποτε εδώ αποξηράνθηκε και τα κουνούπια μειώθηκαν. Ο ζωϊκός πλούτος του Μεγάλου Ρέματος παρέμενε, όμως, μεγάλος. Τα χέλια ήταν ιδιαίτερα άφθονα, τα πουλιά γέμιζαν τον ουρανό και τ’ αμφίβια δεν σε άφηναν να κοιμηθείς από το τραγούδι τους.
Όσο, όμως, περνούσαν τα χρόνια, η σχέση των ανθρώπων και του Ρέματος γινόταν ολοένα και πιο προβληματική. Ο κόσμος φοβόταν πάντα την πλημμύρα, η οποία συνέβη στις 12 Δεκεμβρίου 1977 και έκτοτε γέμιζε φόβο τους κατοίκους όταν έβρεχε πολύ.
Μέσα στα σαράντα χρόνια που μεσολάβησαν από την πλημμύρα του 1977 συνέβησαν πολλά γεγονότα που υποβάθμισαν το φυσικό περιβάλλον της περιοχής:
– Η Πεντέλη κάηκε κατ’ επανάληψη, γεγονός που οδήγησε στην αποψίλωση τεράστιων εκτάσεων. Σε κάθε δυνατή βροχή, η θαλάσσια περιοχή όπου εκβάλλει το Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας βάφεται “καφετιά” από τη λάσπη που κατεβάζει το Ρέμα από την κατακαημένη Πεντέλη.
– Η κοίτη του Μεγάλου Ρέματος Ραφήνας περιορίστηκε σημαντικά σε αρκετά σημεία εξαιτίας των καταπατήσεων.
– Τα περισσότερα Ρέματα της περιοχής έκλεισαν παράνομα και απέμεινε το Μεγάλο Ρέμα ως μοναδική δίοδος απορροής για μια μεγάλη έκταση της Ανατολικής Αττικής.
– Η Αττική Οδός και το Αεροδρόμιο “Ελευθέριος Βενιζέλος” διοχετεύουν ένα μέρος των υδάτων τους στο Μεγάλο Ρέμα Ραφήνας
– Η εκτροπή μέρους των υδάτων του Ποδονίφτη από το 2001 και μετά.
Στου ρέματος τις εκβολές
κυλάνε οι αθιβολές
και στην θάλασσα σαν πέσουν,
μακριά θα ταξιδέψουν……